ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διαδικασία που συμβαίνει στη Γη, εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Είναι ένα φαινόμενο, κατά το οποίο ορισμένα αέρια στην ατμόσφαιρά μας παγιδεύουν τη θερμική ενέργεια που εκλύεται από την επιφάνεια της Γης, εμποδίζοντάς την να διαφύγει στο διάστημα. Η διαδικασία αυτή συμβάλλει στη διατήρηση της θερμοκρασίας της Γης σε ένα επίπεδο κατάλληλο για τη ζωή.

Από την βιομηχανική εποχή και έπειτα σχεδόν όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες παράγουν επιπλέον αέρια του θερμοκηπίου, χαλώντας το φυσικό ισοζύγιο με αποτέλεσμα να εντείνεται το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου και να ανεβαίνει η μέση θερμοκρασία του πλανήτη μας.

Η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας οδηγεί σε συχνότερους και σοβαρότερους καύσωνες, ενώ το λιώσιμο των πολικών πάγων και των παγετώνων συμβάλλει στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αυξάνοντας τον κίνδυνο παράκτιων πλημμυρών.

Επιπλέον, ο πλανήτης βιώνει περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως τυφώνες, ξηρασίες και πυρκαγιές.

Οι αλλαγές αυτές διαταράσσουν τα οικοσυστήματα, οδηγώντας σε απώλεια της βιοποικιλότητας.

Συνολικά, η υπερθέρμανση του πλανήτη μεταβάλλει τα πρότυπα του καιρού και απειλεί τόσο τα φυσικά συστήματα όσο και τις ανθρώπινες κοινότητες.

Τα αέρια του θερμοκηπίου συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στην υπερθέρμανση του πλανήτη παγιδεύοντας θερμότητα. Η επίδρασή τους στο κλίμα μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη συγκέντρωση, τον χρόνο ζωής τους και τη δυνατότητα παγίδευσης θερμότητας. Ακολουθούν ορισμένα από τα κυριότερα αέρια του θερμοκηπίου, ταξινομημένα με φθίνουσα σειρά βάση της περιεκτικότητας τους στην ατμόσφαιρα:

• Υδρατμοί (H2O): Οι υδρατμοί είναι το αέριο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα της Γης με την μεγαλύτερη συγκέντρωση. Ωστόσο, η συγκέντρωσή του μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τις τοπικές καιρικές συνθήκες και επηρεάζεται κυρίως από τη θερμοκρασία.
• Διοξείδιο του άνθρακα (CO2): Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το δεύτερο πιο άφθονο αέριο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Η συγκέντρωσή του αυξάνεται σταθερά λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και η αποψίλωση των δασών.
• Μεθάνιο (CH4): Το μεθάνιο είναι το τρίτο σε αφθονία αέριο του θερμοκηπίου. Εκλύεται από διάφορες πηγές, όπως τα ζώα, τους υδροβιότοπους, τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων και τη παραγωγή φυσικού αερίου.
• Οξείδιο του αζώτου (N2O): Το οξείδιο του αζώτου είναι το τέταρτο πιο άφθονο αέριο του θερμοκηπίου. Εκπέμπεται κυρίως από γεωργικές πρακτικές, βιομηχανικές δραστηριότητες και διεργασίες καύσης.
• Όζον (O3): Το όζον είναι ένα αέριο του θερμοκηπίου που βρίσκεται στη στρατόσφαιρα της Γης, όπου μας προστατεύει από την επιβλαβή υπεριώδη (UV) ακτινοβολία. Το όζον μπορεί επίσης να βρεθεί στην τροπόσφαιρα, το χαμηλότερο στρώμα της ατμόσφαιρας. Το τροποσφαιρικό όζον (συχνά αποκαλούμενο "κακό" όζον) είναι ανθρωπογενές, αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και μπορεί να δράσει ως αέριο του θερμοκηπίου. Η ρύπανση του όζοντος σε επίπεδο εδάφους δημιουργείται κοντά στην επιφάνεια της Γης, όταν κατά την διάρκεια ηλιόλουστων ημερών η υπεριώδης ακτινοβολία (UV), αντιδρά με τα οξείδια του αζώτου (NOx) και τις πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs), τα οποία είναι υποπροϊόντα καύσης της βενζίνης και του λιγνίτη.
• Εξαφθοριούχο θείο (SF6): Το SF6 είναι ένα συνθετικό αέριο του θερμοκηπίου που χρησιμοποιείται από την βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας. Έχει πολύ χαμηλή συγκέντρωση, αλλά είναι 23.500 φορές πιο ισχυρό από το CO2 όσον αφορά το δυναμικό του για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
• Υδροφθοράνθρακες (HFCs): Οι υδροφθοράνθρακες είναι συνθετικά αέρια που χρησιμοποιούνται ως ψυκτικά μέσα και έχουν σχετικά χαμηλή συγκέντρωση αλλά και αυτά είναι χιλιάδες φορές πιο ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου από το CO2.
• Χλωροφθοράνθρακες (CFC): Οι χλωροφθοράνθρακες είναι συνθετικές ενώσεις με χαμηλή συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα. Είναι κυρίως γνωστοί για τις επιπτώσεις τους στο στρώμα του όζοντος, ενώ ταυτόχρονα έχουν επίδραση στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ευτυχώς οι χλωροφθοράνθρακες καταργήθηκαν σταδιακά μέσω του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ που υπογράφηκε το 1987 από όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών καθιστώντας την πρώτη παγκοσμίως επικυρωμένη συνθήκη στην ιστορία.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και, κατά συνέπεια, στο κλίμα της Γης. Σχεδόν όλες οι σύγχρονες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, εκλύουν στην ατμόσφαιρα αέρια του θερμοκηπίου. Ταυτόχρονα πολλές από αυτές τις δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση των δασών, μειώνουν την ικανότητα του πλανήτη να απορροφά το CO2, καθώς τα δέντρα λειτουργούν ως καταβόθρες άνθρακα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αλλάζει ο φυσικός κύκλος του CO2 και των άλλων αερίων του θερμοκηπίου και να έχουμε ένα θετικό “κλιματικό” ισοζύγιο από την βιομηχανική εποχή και μετά. Αυτό συνεπάγεται αύξηση όλων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, άρα και αύξηση της Μέσης Πλανητικής Θερμοκρασίας.

Φανταστείτε τη Γη σαν ένα άνθρωπο που κοιμάται κάτω από μια άνετη κουβέρτα. Η κουβέρτα αντιπροσωπεύει την ατμόσφαιρά μας, η οποία λειτουργεί ως φυσικός μονωτής, διατηρώντας τον πλανήτη σε μια άνετη-βιώσιμη θερμοκρασία. Αυτό μοιάζει με το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου που υπάρχει εδώ και αιώνες.

Τώρα, ας εισάγουμε την έννοια της υπερθέρμανσης του πλανήτη:

Η φυσική κουβέρτα: Η Γη είχε πάντα μια “φυσική κουβέρτα” αερίων στην ατμόσφαιρά της, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και του μεθανίου (CH4). Όπως μια ζεστή κουβέρτα, τα αέρια αυτά παγιδεύουν μέρος της θερμότητας από τον Ήλιο, διατηρώντας τον πλανήτη ζεστό και κατάλληλο για ζωή. Αυτό είναι απαραίτητο για τη διατήρηση ενός σταθερού κλίματος.

Προσθέτοντας περισσότερα στρώματα: Με την πάροδο του χρόνου, οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, η αποψίλωση των δασών και οι βιομηχανικές διεργασίες, άρχισαν να απελευθερώνουν επιπλέον αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Είναι σαν να προσθέτουμε επιπλέον στρώματα στη φυσική μας κουβέρτα.

Παχύτερη κουβέρτα = περισσότερη θερμότητα: Καθώς συσσωρεύονται περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, αυτά δρουν σαν επιπλέον στρώματα μιας κουβέρτας. Αυτά τα πρόσθετα στρώματα παγιδεύουν περισσότερη θερμότητα από τον ήλιο, προκαλώντας την υπερθέρμανση της Γης. Αυτό μοιάζει με ένα άτομο κάτω από μια παχύτερη και θερμότερη κουβέρτα σε μια ψυχρή νύχτα.

Οι συνέπειες: Ακριβώς όπως ο καθένας από μας θα ζεσταινόταν υπερβολικά κάτω από πολλά στρώματα κουβέρτας, έτσι και η Γη βιώνει τώρα αύξηση της θερμοκρασίας, λόγω του ενισχυμένου φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυτό οδηγεί σε δυσάρεστες συνέπειες που αναλύονται στην σελίδα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.